Możliwość przyznania dodatku mieszkaniowego uwarunkowana jest spełnieniem trzech wymogów zawartych w ustawie tj. posiadanie tytułu prawnego do zajmowanego lokalu, posiadanie odpowiedniej wysokości średniego miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie w okresie trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku oraz zajmowanie lokalu o określonej ustawą powierzchni.Katalog tytułów prawnych do lokalu mieszkalnego, uprawniający do ubiegania się o dodatek mieszkaniowy.
Dodatek mieszkaniowy przysługuje:
- najemcom oraz podnajemcom lokali mieszkalnych, zamieszkującym w tych lokalach,
- osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych, do których przysługuje im spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
- osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych znajdujących się w budynkach, stanowiących ich własność, i właścicielom samodzielnych lokali mieszkalnych,
- innym osobom, mającym tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego i ponoszącym wydatki, związane z jego zajmowaniem,
- osobom, zajmującym lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekującym na przysługujący im lokal zamienny lub najem socjalny lokalu.
Dodatek mieszkaniowy przysługuje w związku z zamieszkiwaniem w jednym lokalu mieszkalnym albo zajmowaniem jednego lokalu mieszkalnego.
Dodatek może przysługiwać na podstawie więcej niż jednego tytułu prawnego spośród określonych powyżej.
Dodatek mieszkaniowy nie przysługuje osobom przebywającym w:
- domu pomocy społecznej,
- młodzieżowym ośrodku wychowawczym,
- schronisku dla nieletnich,
- zakładzie poprawczym,
- zakładzie karnym,
- szkole, w tym w szkole wojskowej,
– jeżeli instytucje te zapewniają nieodpłatnie pełne całodobowe utrzymanie
Kryterium dochodowe.
Za dochód uważa się, po odliczeniu kwot alimentów świadczonych na rzecz innych osób:
- wszelkie przychody podlegające opodatkowaniu pomniejszone o koszty ich uzyskania, podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne,
- dochód z działalności podlegającej opodatkowania na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
- inne dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Dochód z posiadanego gospodarstwa rolnego ustala się na podstawie powierzchni gruntów w hektarach przeliczeniowych i przeciętnego dochodu z 1ha przeliczeniowego, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego – aktualnie jest to przeciętny dochód z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych w 2019 r., w wysokości 3 244,00 zł.
Za dochodu z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 listopada 1998r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, przyjmuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 dochodu ogłaszanego corocznie, w drodze obwieszczenia ministra właściwego do spraw rodziny, o którym mowa w art. 5 ust. 7a ustawy z dnia 28 listopada 2003r. oświadczeniach rodzinnych.
Średni dochód na miesiąc oblicza się, dzieląc dochód gospodarstwa domowego przez trzy (liczba miesięcy) i przez liczbę osób w gospodarstwie domowym. O dodatek można się ubiegać, jeżeli po obliczeniu okazuje się, że średni dochód na jedną osobę nie przekracza:
40% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej – dla osoby mieszkającej samotnie (aktualnie jest to 2 066,99 zł);
30% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej – dla rodziny, w której są co najmniej dwie osoby (aktualnie jest to 1 550,24 zł);
nie przyznaje się dodatku, jeśli jego wysokość miałaby być niższa niż 0,5% kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, obowiązującego w dniu wydania decyzji (aktualnie jest to 25,84 zł);
Powierzchnia użytkowa zajmowanego lokalu.
Przy ustalaniu powierzchni użytkowej lokalu bierze się pod uwagę wszystkie pomieszczenia, takie jak: pokoje, kuchnie, spiżarnie, przedpokoje, alkowy, hole, korytarze, łazienki i inne pomieszczenia, służące potrzebom mieszkalnym i gospodarczym. Nie wlicza się: balkonów, tarasów, loggii, antresoli, szaf i schowków w ścianach, pralni, suszarni, wózkowni, strychów, piwnic i komórek na opał.
Ustalona w ten sposób powierzchnia użytkowa nie może być większa niż powierzchnia określona ustawowo (powierzchnia normatywna). Dodatek mieszkaniowy przysługuje także w sytuacji, gdy powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego przekracza normatywną powierzchnię lokalu, ale nie więcej niż o:
- 30% albo
- 50% pod warunkiem, że udział powierzchni pokoi i kuchni w powierzchni użytkowej tego lokalu nie przekracza 60%.
Oznacza to, że odpowiednio do liczby osób w gospodarstwie domowym powierzchnia lokalu nie może być większa od:
| powierzchnia | dopuszczalne odstępstwo | dopuszczalne odstępstwo | |
| normatywna | + 30% | +50% | |
| dla 1 osoby | 35 m2 | 45,5 m2 | 52,5 m2 |
| dla 2 osób | 40 m2 | 52 m2 | 60 m2 |
| dla 3 osób | 45 m2 | 58,5 m2 | 67,5 m2 |
| dla 4 osób | 55 m2 | 71,5 m2 | 82,5 m2 |
| dla 5 osób | 65 m2 | 84,5 m2 | 97,5 m2 |
| dla 6 osób | 70 m2 | 91 m2 | 105 m2 |
Dodatek nie zostanie przyznany, jeśli na osobę przypada więcej metrów kwadratowych powierzchni lokalu, niż dopuszcza ustawa.
- Jeśli w lokalu mieszka więcej niż 6 osób – dla każdej następnej osoby zwiększa się powierzchnię normatywną o 5 m2.
- Jeśli w lokalu mieszka osoba niepełnosprawna, poruszająca się na wózku, lub jeżeli niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w odrębnym pokoju, wielkość powierzchni normatywnej zwiększa się 15 m2.
Wysokość dodatku mieszkaniowego stanowi różnicę pomiędzy wydatkami za użytkowanie lokalu, przypadającymi na normatywną powierzchnię użytkową lokalu, a kwotą stanowiącą wydatki ponoszone przez osobę otrzymującą dodatek w wysokości:
- 15% dochodów gospodarstwa domowego w przypadku osoby samotnej,
- 12% dochodów gospodarstwa domowego w gospodarstwie 2 do 4-osobowym,
- 10% dochodów gospodarstwa domowego w gospodarstwie 5 do osobowym i większym.
Do wydatków za użytkowanie lokalu zalicza się czynsz; koszty, o których mowa w art. 28 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, opłaty związane z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na lokale mieszkalne w spółdzielni mieszkaniowej, zaliczki na koszty zarządu nieruchomością wspólną; odszkodowanie za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego; inne opłaty za używanie lokalu mieszkalnego, opłaty za energię cieplną, wodę, ścieki, odpady i nieczystości ciekłe, wydatek stanowiący podstawę obliczania ryczałtu na zakup opału.
Wydatkiem za użytkowanie lokalu nie jest ubezpieczenie, podatek od nieruchomości, opłat za wieczyste użytkowanie gruntów, roczna opłata przekształceniowa, o której mowa w ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów, opłata za gaz przewodowy oraz energie elektryczną.
Ryczałt na zakup opału:
Jeżeli osobie przysługuje dodatek, a w jej mieszkaniu nie ma centralnego ogrzewania, ciepłej wody, lub gazu przewodowego z zewnętrznego źródła – to wówczas przysługuje jej ryczałt na zakup opału, stanowiący część dodatku mieszkaniowego.
Przy obliczaniu ryczałtu przyjmuje się następujące wydatki.
- Brak centralnego ogrzewania – cena 5 kilowatogodzin razy liczba m2 zajmowanej powierzchni, ale nie większej niż określona ustawowo powierzchnia normatywna lokalu.
- Brak centralnie ciepłej wody – cena 20 kilowatogodzin razy liczba osób w gospodarstwie domowym.
- Brak gazu – 10 kilowatogodzin w gospodarstwie jednoosobowym plus po 2 kilowatogodziny na każdą dodatkową osobę.
W celu obliczenia wysokości ryczałtu na zakup opału stosuje się średnią cenę 1 kWh energii elektrycznej, ogłoszonej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, powiększoną o podatek od towarów i usług (aktualnie wynosi ona 0,5374 zł/ kWh).
Jeżeli wnioskodawca zajmuje część lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, przy ustalaniu wydatków na mieszkanie uwzględnia się jedynie wydatki, przypadające na tę część lokalu lub domu. Wydatki na normatywną powierzchnię zajmowanego lokalu mieszkalnego oblicza się, dzieląc wydatki za ten lokal przez jego powierzchnię użytkową i mnożąc uzyskany w ten sposób wskaźnik przez normatywną powierzchnię określoną w ustawie.
Jeżeli osoba, ubiegająca się o dodatek mieszkaniowy, zamieszkuje w lokalu mieszkalnym lub domu nie wchodzącym w skład mieszkaniowego zasobu gminy (np. wynajmuje mieszkanie od osoby prywatnej, mieszka w lokalu spółdzielczym itp.) do wydatków, przyjmowanych dla celów obliczenia dodatku mieszkaniowego, zalicza się:
- wydatki, które w wypadku najmu lokalu mieszkalnego byłyby pokrywane w ramach czynszu, lecz wyłącznie do wysokości czynszu, jaki obowiązywałby dla danego lokalu, gdyby lokal ten wchodził w skład zasobu mieszkaniowego gminy,
- opłaty, poza czynszem, które obowiązywałyby w zasobie mieszkaniowym gminy, gdyby ten lokal wchodził w skład tego zasobu.
Wypłata dodatku mieszkaniowego
- Dodatek przyznaje się na okres sześć miesięcy, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu złożenia wniosku.
- Dodatek mieszkaniowy wypłaca się zarządcy budynku albo innej osobie uprawnionej do pobierania należności za lokal mieszkalny.
- Zarządca budynku albo inna osoba uprawniona do pobierania należności za lokal mieszkalny zalicza dodatek na poczet przysługujących lub rozliczanych za jej pośrednictwem należności za lokal.
- W przypadku właścicieli domów jednorodzinnych dodatek wypłacany jest osobie starającej się o dodatek, bezpośrednio.
- Ryczałt na opał może być wypłacany bezpośrednio osobie, starającej się o dodatek.
Co powoduje wstrzymanie dodatku
Jeżeli osoba, której przyznano dodatek, nie opłaca na bieżąco czynszu za lokal, to wypłata dodatku jest wstrzymywana do czasu pokrycia zaległości. Decyzja o przyznaniu dodatku wygasa, jeżeli zaległości nie zostaną pokryte w ciągu trzech miesięcy od dnia wydania decyzji wstrzymującej.